İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) GfK araştırma şirketi işbirliğiyle yürüttüğü toplumsal cinsiyet eşitliği araştırması, British Council Türkiye’nin politika geliştirme fon programı kapsamında desteklenmesiyle sonuçlandırıldı. Kültür-Sanat Dünyasında Toplumsal Cinsiyet: Tartışmalı Konular, Yapısal Sorunlar, Çözüm Önerileri’ başlıklı raporun ilk bulguları British Council Türkiye’nin gerçekleştirdiği WOW İstanbul Festivali’ndeki ‘Yaratıcı Alanda Eşitlik’ başlıklı panelde, İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Itır Erhart tarafından aktarıldı. Kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet eşitliğini konu alan bu araştırma kapsamında, İstanbul’daki kültür-sanat sektörü içinde, en çok istihdam sağlanan üç disiplin olan tiyatro, sinema, müzik alanında gerek sahne önü gerekse sahne arkasında görev alan 157 kadın ile online anket çalışması gerçekleştirildi. Buna ek olarak, 18 sektör profesyoneli kadınla yarı yapılandırılmış görüşmeler ve LGBTİ sanatçılarla bir odak grup görüşmesi yapıldı.

Çözüm için somut öneriler sunuyor

‘Kültür-Sanat Dünyasında Toplumsal Cinsiyet: Tartışmalı Konular, Yapısal Sorunlar, Çözüm Önerileri’ raporu, Türkiye’de yaratıcı sektörlerin nasıl daha eşit, adil ve kapsayıcı hale gelebileceğini ele alıyor. Rapor; kamu kurumları, sendikalar ve meslek örgütleri, sanat okulları, yapım şirketleri ve sivil toplum kuruluşları gibi pek çok paydaşın sorunlarının çözümüne katkı vermesi için somut öneriler de sunuyor. Kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet eşitliğini konu alan bu araştırmada, dünyanın en büyük metropolleri arasında sayılan İstanbul’un her köşesine yayılmış olan çok dinamik, çok değişkenli ve çok paydaşlı kültür-sanat evreninin temsili bir fotoğrafını en etkin şekilde çekmek amaçlandı. 

Eşitliğin mümkün olduğu bir gelecek fırsatına sahibiz

Raporla, İstanbul’daki kültür-sanat evrenini, toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında analiz etmeyi amaçladıklarını belirten İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece şunları söyledi: “Yaratıcı sektör bileşenleri olarak sahip olduğumuz iletişim potansiyeliyle dünyanın dört bir yanında kadınların yarattığı ivmeye güç verme, elde edilen kazanımların üzerine yenilerini ekleme ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin mümkün olduğu bir gelecek oluşturma fırsatına sahibiz. Farkındalık yaratmak, kamuoyu oluşturmak, sektörü dönüştürmeye yönelik etkin kampanyalar, programlar, politikalar, katılımcı süreçler geliştirmek için eşitsizliklerin boyutunu, kök nedenlerini ve kaynaklarını anlamaya yönelik sistematik verilere ihtiyaç duyuluyor. Bu raporda, İstanbul’un kültür-sanat profesyonelleri ile birlikte düşünüyor, tartışmalı konuları ve yapısal sorunları titizlikle gündeme taşıyor, çözüm önerileri sunuyoruz.”  

Veriye dayalı bilgi ihtiyacını karşılıyor

Toplumsal cinsiyet eşitliği için gerek akademik alanda gerekse sivil toplumda uzun yıllardır çalışmalar yürüten Prof. Dr. Itır Erhart şunları söyledi: “Bu çalışmada, yaratıcı sektörlerdeki toplumsal cinsiyet eşitliği olgusunu farklı yönleriyle anlamak ve anlatmak için yola çıktık. Konunun boyutlarını ve nedenlerini, tüm bu eşitsizlikleri deneyimleyen sektör profesyonellerinden dinlemeyi, farklı bulgular ışığında ortaya çıkan sonuçları analiz etmeyi, yine dinlediğimiz iyi örnek ve uygulamalarla harmanlayarak daha eşit, kapsayıcı bir kültür-sanat ekosistemi için önerilerde bulunmayı amaçladık. Raporumuzun, bu alandaki çalışmaları takip eden tüm paydaşların ilgisini çekeceğine inanıyor, veriye dayalı bilgi ihtiyacını gidermede de önemli katkı sunacağını düşünüyoruz,”

Ankete katılanların sadece yüzde 62’si sigortalı

Raporun bulguları kültür-sanat dünyasındaki toplumsal cinsiyet eşitsizliği gözler önüne serdi. Araştırmaya katılanların yüzde 15’i, çalıştıkları sektörde fırsat eşitliği olduğuna inanıyor, yüzde 13’ü eşit işe eşit ücret ilkesinin uygulandığını düşünüyor. Araştırmaya katılan kadınların yüzde 63’ü erkek olmadıkları için dezavantaj yaşadığını düşünüyor. Sektör çalışanı kadınların yüzde 52’si cinsiyete dayalı ayrımcılık yaşadığını belirtiyor. Her 10 katılımcıdan 6’sı, çalıştığı sektörde taciz/mobbing yaşadığını belirtiyor. Katılımcıların sadece yüzde 62’si bu durumda ne yapılması gerektiğini bildiğini söylüyor. Araştırmaya katılanların yüzde 81’i, iş hayatında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmadığını düşünüyor. Çalıştıkları sektörde profesyonel gelişimlerine yönelik destek mekanizmaları olmadığını söyleyen kadınların oranı yüzde 81 iken, katılımcıların yüzde 40’ı pandeminin çalıştıkları sektörlerde toplumsal cinsiyet eşitliğine olumsuz etki ettiğini belirtiyor.

Rapor eşitsizliğin görünürlüğünü artırdı

Rapor öncelikle tüm bulgular ve öneriler doğrultusunda kültür-sanat sektöründe toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin görünürlüğünün artmasını hedefliyor. Buna ek olarak, kadın istihdamını artırmaya yönelik eğitim programlarının hayata geçirilmesi, bu alanda yeni kaynakların geliştirilmesi ve finansmana erişim imkânlarının artırılması,  paydaşlar arasında kapsayıcı ve sürdürülebilir iletişim mekanizmalarının oluşturulmasının önemini vurguluyor. Rapor ayrıca, yeni stratejiler ve politikalar geliştirilmesi için kamu kurumları ile alanda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ve sanat dünyası arasındaki diyaloğun güçlendirilmesinin önemine işaret ediyor.