Effie Awards Türkiye 2020 Televizyon Reklamlarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi Araştırması’nın sonuçları açıklandı. Reklamverenler Derneği’nin öncülüğünde Bahçeşehir Üniversitesi Reklamcılık Bölümü iş birliğiyle yürütülen araştırma, reklamverenlerin toplumsal cinsiyet eşitliği alanındaki taahhütlerini gerçekleştirmeye başladığını ve toplumsal cinsiyet rolleri konusundaki dönüşümün hızlandığını ortaya koydu.

282 reklam filmi analiz edildi

Araştırma kapsamında, 124 Effie ödüllü ve 158 finale kalan, toplam 282 TV reklamı analiz edildi. Filmlerde ana karakterin cinsiyeti, ürün kategorisi bazında ana karakterin cinsiyeti, baskın rolü, medeni durumu, yaşı, asgari giyiniklik derecesi, fiziği, baskın ortamı, çocuklarla etkileşimi, çalışan rolü, evi çekip çeviren rolü ve yansıttığı baskın cinsiyet rolü, yardımcı karakterlerin cinsiyeti, dış sesin cinsiyeti ve reklam müziğinde kullanılan sesin cinsiyeti incelendi. Bu yıl ilk defa reklamda ünlülerin kullanımı da değerlendirmeye dahil edildi. Sonuçlara göre; ünlü erkek yüzde 46 ünlü kadın yüzde 54 oranında reklamlarda rol aldı.

Kadınların görünürlüğü artsa da bunun sürdürülebilir olması önemli

Türkiye reklam sektörü için çok önemli bir karşılaştırma ölçütü haline gelen Effie araştırmaları, reklamların nasıl daha eşitlikçi bir hale geleceği ile ilgili de kılavuz niteliği taşıyor. 2020 araştırmasının en çarpıcı sonuçlarından biri, 2020 Effie ödüllü TV reklamlarında kadın ana karakter oranının yüzde 40 iken yüzde 48’e yükselmesi. Effie 2020 reklamlarının genelinde ise kadın ana karakter kullanımı yüzde 53 gibi yüksek bir oranda gerçekleşti. Reklamlardaki kadın-erkek ana karakterlerdeki bu eşitlikçi tablonun sürdürülebilir kılınması önem taşıyor. Yine de 50 yaş üzeri ya da farklı beden ölçülerine sahip kadınların reklamlardaki görünürlüğü hâlâ çok kısıtlı. 

Kariyer kadınında iki kat artış var

Effie 2020 TV reklamlarında daha fazla çeşitlilik barındıran kadın karakterlere rastlıyoruz. En fazla otorite figürü (yüzde 18) ve komik kadınlar (yüzde 18) kullanılmış. Ayrıca, 2019 Effie sonuçlarıyla karşılaştırıldığında kariyer kadını oranında iki kattan fazla artış var. Erkek karakterler ise ağırlıklı biçimde geleneksel rolleri olan otoritenin sesi olmaya, komik adam ve çapkın/maço tiplemeleriyle yansıtılmaya devam ediyor. Kalıp yargılar içeren temsiller kadınları olduğu kadar erkekleri de sınırlıyor.

Dış ses hedefin çok gerisinde

Effie Awards Türkiye 2020 Ödüllü Televizyon Reklamlarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi Araştırması kadının dış ses olarak hâlâ hedeflenenden çok daha az kullanıldığını ortaya koydu. Bu yönüyle dış sesin, değişime en fazla direnen reklam unsuru olduğu bilgisi paylaşıldı. Raporun ilk fazında, geçmiş 10 yılda ödül almış reklamlardaki dış sesin yüzde 89’unun erkek olduğu görülmüştü. 2019 yılında yüzde 12 olan kadın dış ses oranı ise 2020’de yüzde 16 olarak gerçekleşti. 2019 ve 2020 Effie TV reklamları karşılaştırıldığında 4 reklamdan 3’ünde erkek dış ses kullanımının sürdüğü görülüyor.

Ahmet Pura: “Sağlıklı bir dönüşüm gerçekleşiyor”

Reklamverenler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Pura, ortaya konan gelişimin umut verici olduğunu söyledi. Pura, “Reklamda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Kurulu’nun çabaları ile gerçekleşen Effie Awards araştırma bulguları ve sonuçları, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında Türkiye reklam sektörü için kapsamlı bir yol haritası görevini üstlendi. Reklam ve veri birbirinden ayrılamaz iki kavram ve sektöre yönelik doğru veri akışını sağlamak konusunda son derece önemsediğimiz bir sorumluluğumuz var. Şimdi yarınlar için sektör olarak kendimize meydan okumanın tam zamanı, hem yatırımların artması hem de dönüşümün devam etmesi için çabalarımızı sürdürmeliyiz” ifadelerini kullandı.

 Volkan İkiler: “Kadın temsiliyetindeki artış sevindirici”

Araştırmadan elde edilen öğretilerin, tüm reklam sektörüne yayılmasına destek veren Reklamcılar Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Volkan İkiler ise şunları söyledi: “Reklam, toplumsal değerlerin hem tekrar tekrar hem de yeniden üretildiği en önemli alanlardan biri. Toplumun normlarının reklamlara yansıması kadar, reklamlarda yer verilen değerler de topluma etki ediyor. Bu noktada reklam ve pazarlama sektörü olarak bizim en büyük görevimiz, ürettiğimiz içeriklerin toplumun üzerindeki etkisini bilerek hareket etmek. Kadın temsiliyetindeki artış sevindirici, daha gidecek yolumuz var, enerjimiz bol. Çalışmaya devam edeceğiz” dedi.

İşte araştırmanın öne çıkan sonuçları…

• ‘2019'da Effie ödüllü TV reklamlarındaki ana karakterlerin yüzde 40’ı kadın iken, bu oran 2020'de yüzde 48 olarak gerçekleşti. 2020 Effie TV reklamlarının geneline bakıldığında ise kadın ana karakter kullanımı ilk defa erkeğin önüne geçmiş durumda (yüzde 53).
• 2020 Effie TV reklamlarında otomotiv, banka ve finans, telekomünikasyon, online/offline perakende ve pazar yeri kategorilerinde kadınların sınırlı görünürlüğü devam ediyor. Ancak 2019 Effie TV reklamlarıyla karşılaştırıldığında temsiliyet oranlarında az da olsa artış mevcut. 2019 Effie'deki banka ve finans TV reklamlarında yüzde 27 olan kadın ana karakter oranı 2020'de yüzde 29'a, telekomünikasyon markalarının reklamlarında yüzde 25'ten yüzde 29'a, perakende kategorisinde ise yüzde 32'den yüzde 35'e yükselmiş durumda.
• Benzer bir trend geleneksel olarak kadınlarla özdeşleştirilen ürün kategorileri için de geçerli. Örneğin ev temizlik ve bakım kategorisindeki markalar 2019'da yüzde 8 oranında erkek ana karakter kullanırken, 2020 Effie TV reklamlarında bu oran yüzde 29'a çıkmış.
• 2019 Effie TV reklamlarındaki jingleların yarısından fazlasını kadınların seslendirdiği görülüyordu (yüzde 53). Bu durum 2020 Effie TV reklamlarında da artarak devam ediyor (yüzde 58).
• Çalışan rolündeki kadınlar ve kadının işyerinde gösterilmesi konuları odaklanılması gereken alanlar olmaya devam ediyor. 2020 Effie TV reklamlarında çalışan rolündeki kadın ana karakter oranı yüzde 24, işyerinde gösterilen kadın oranı yüzde 16. 

Effie Awards Türkiye 2020 Ödüllü Televizyon Reklamlarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi Araştırması raporunun tamamına ve raporun özetine www.rvd.org.tr adresinden ulaşılabilir.