Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlenmesi alanında faaliyet gösteren Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women), 2025 yılında 15’inci kuruluş yıl dönümünü kutluyor. Bu özel yılda UN Women, bugüne kadar elde edilen kazanımları görünür kılarken, hâlâ devam eden eşitsizliklere ve ortaya çıkan yeni tehditlere karşı küresel ölçekte bir uyarı niteliği taşıyan 15 maddelik eylem çağrısını kamuoyuyla paylaştı.
“Kazanımlar risk altında”
UN Women Türkiye Ülke Direktörü Maryse Guimond, yıl dönümüne ilişkin açıklamasında şunları söyledi: “Bu yıl, toplumsal cinsiyet eşitliği için şimdiye kadar kabul edilmiş en vizyoner yol haritası olan Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun 30’uncu yılı. Ancak bu tarihi dönüm noktasında, kadın haklarında elde edilen ilerlemeler ciddi biçimde risk altında. Şiddet, yoksulluk, çatışmalar ve ayrımcılık, dünya genelinde milyonlarca kadın ve kız çocuğunun hayatını etkilemeye devam ediyor.”
Kadın hakları için 15 maddelik eylem çağrısı
UN Women’ın küresel ölçekte duyurduğu 15 maddelik çağrı, kadın haklarının korunması, güçlendirilmesi ve toplumsal eşitliğin sağlanması için atılması gereken temel adımları içeriyor:
- Kadın haklarındaki gerilemeyi durdur: Her dört ülkeden birinde kadın haklarında gerileme yaşanıyor. Siyasi irade ve yasal dönüşüm şart.
- Çatışmaları sonlandır: 612 milyon kadın ve kız çocuğu çatışma bölgelerine yakın yaşıyor. Bu oran son 10 yılda yüzde 50 arttı.
- Kadınların barış süreçlerine katılımını artır: 2020–2023 yılları arasında yürütülen barış görüşmelerinin yüzde 80’inde kadınlara yer verilmedi.
- Yoksulluğu ortadan kaldır: Her 10 kadından biri aşırı yoksullukla yaşıyor. Mevcut gidişle bu yoksulluğun sona ermesi 137 yıl sürecek.
- Gıda güvenliğini sağla: Küresel gıdanın üçte birini üreten kadınlar, erkeklere göre 47.8 milyon daha fazla gıda güvencesizliği yaşıyor.
- Kadınlara yönelik şiddeti durdur: Her 10 dakikada bir kadın ya da kız çocuğu, yakını tarafından öldürülüyor. 2023’te bu sayı 85 bini aştı.
- Kadınların ekonomiye katılımını güçlendir: Kadınlar, erkeklerden 2.5 kat daha fazla ücretsiz bakım emeği üstleniyor. Bu durum istihdama erişimi engelliyor.
- Ücret eşitsizliğini ortadan kaldır: Kadınlar, eşit değerdeki işler için ortalama yüzde 20 daha az kazanıyor.
- İklim krizinde kadın liderliğini artır: 2050’ye kadar 158 milyon kadın iklim kaynaklı aşırı yoksulluk riski altında. Ancak çevre bakanlarının sadece yüzde 28’i kadın.
- Kadınların siyasi temsiline destek ver: Milletvekillerinin yüzde 75’i erkek. 103 ülkede kadın devlet başkanı yok. Bu hızla giderse liderlikte eşitlik 130 yıl alacak.
- Ayrımcı yasaları kaldır: Kadınlar halen erkeklerin sahip olduğu yasal hakların yalnızca yüzde 64’üne sahip.
- Dijital cinsiyet uçurumunu kapat: 2024’te erkekler, kadınlardan 277 milyon daha fazla internet erişimine sahipti.
- Eğitimde fırsat eşitliği sağla: Dünya genelinde 119 milyon kız çocuğu okula gidemiyor. Genç kadınların yüzde 39’u lise eğitimini tamamlayamıyor.
- Anne ölümlerini durdur: Her gün yaklaşık 800 kadın, önlenebilir gebelik nedenleriyle yaşamını yitiriyor. Bu ölümlerin yüzde 61’i çatışma bölgelerinde gerçekleşiyor.
- Eşitlik için finansmanı artır: 2021–2022 döneminde resmi kalkınma yardımlarının yalnızca yüzde 4’ü kadınların güçlenmesine yönelik projelere ayrıldı.
Eşitlik için küresel çapta ortak eylem planı
UN Women’ın “Hiçbir kadın geride kalmasın” çağrısı yalnızca bir uyarı değil aynı zamanda eşitlik için küresel çapta ortak bir eylem planı niteliği taşıyor. Kurum, devletleri, özel sektörü, sivil toplumu ve uluslararası kuruluşları toplumsal cinsiyet eşitliği için daha kararlı adımlar atmaya davet ediyor.
