8. Fosil Yakıt Geçişi ve Finansman Yükümlülüklerinde Yeni Tartışma Alanları

COP30’un ikinci haftasında yapılan teknik ve siyasi oturumların en dikkat çekici gündemlerinden biri, fosil yakıtlardan çıkışa ilişkin yeni yol haritası taslaklarının müzakerelere dahil edilmesi oldu. Özellikle 7. ve 8. günlerde sunulan “Belém Package” ve “Mutirão Draft Decision” metinleri, ülkelerin kömür, petrol ve gazdan çıkış takvimlerini daha somut bir çerçeveye oturtmayı hedefleyen maddeler içeriyor.

Bu paketlerde fosil yakıtların “aşamalı azaltımından” “tam çıkışa” doğru daha güçlü bir ifade arayışı göze çarparken, yüksek gelirli ülkelerin düşük ve orta gelirli ekonomilere sağlayacağı adil geçiş finansmanının kapsamı da müzakere masasında belirgin biçimde genişledi. Gelişmekte olan ülkeler, fosil yakıt geçişinin yalnızca ulusal politikalarla değil, net ve güvenilir bir finansman desteği ile uygulanabilir olabileceğini belirterek daha bağlayıcı yükümlülükler talep etti.

İş dünyası açısından neden önemli?

• Risklerin yeniden fiyatlanması: Fosil yakıt geçişine ilişkin daha güçlü ifadeler, özellikle enerji-yoğun sektörlerde, karbon maliyetlerinin ve finansmana erişim şartlarının yeniden şekillenmesi anlamına geliyor.

• Geçiş finansmanının genişlemesi: Yüksek gelirli ülkelerden beklenen finansman artışı, gelişmekte olan ülkelerde yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, hidrojen ve depolama teknolojileri gibi alanlarda sermaye akışının yükselmesine işaret ediyor.

• Avrupa Birliği içindeki ayrışmaların piyasaya etkisi: 8. ve 9. günlerde AB içinde yaşanan görüş ayrılıkları — özellikle fosil yakıt yol haritasının bağlayıcılığı konusunda — karbon piyasalarında ve sürdürülebilir finans standartlarında belirsizlik yaratabiliyor.

• Adil geçiş çerçevesinin güçlenmesi: Finansman yükümlülüklerinin vurgulanması, şirketlerin “adil geçiş planları” hazırlama ihtiyacını artırıyor; özellikle tedarik zincirlerinde sosyal etkilerin izlenmesi ve raporlanması ön plana çıkıyor.

İkinci Haftasında COP30’un İş Dünyasına Mesajı

COP30’un ikinci haftasında ortaya çıkan tablo, küresel iklim gündeminin artık yalnızca taahhütlerden değil, çok katmanlı bir uygulama mimarisinden oluştuğunu açıkça gösteriyor. Doğa, arazi, enerji, tarım, okyanus, finans ve kapsayıcılık gibi temaların her biri, hem kamu politikalarının hem de özel sektör stratejilerinin ayrılmaz bileşenleri olarak yeniden konumlanıyor. Bu dönüşüm, iş dünyasının iklim eylemindeki rolünün de giderek daha sorumluluk sahibi, veri temelli ve çok paydaşlı bir çerçeveye evrildiğini ortaya koyuyor.

Doğa ve biyolojik çeşitlilik alanında, orman koruma finansmanı, korunan alan yönetimi, yerli toprak hakları ve yangın dayanıklılığı gibi başlıklar; şirketlerin tedarik zincirlerinde izlenebilirlik, doğa pozitif ölçümleme ve arazi ayak izinin yönetimi konusunda yeni beklentiler doğuruyor.

İklim finansmanında kamusal fonlar, kalkınma bankaları, KOBİ mekanizmaları ve uyum odaklı finans araçlarının devreye alınması; Türkiye dâhil yükselen ekonomilerde sürdürülebilir yatırımların ölçeklenmesi için önemli bir fırsat penceresi açıyor. Şirketler açısından bu süreç, hem finansmana erişimde yeni imkânlar hem de finansal riskleri azaltmada yeni zorunluluklar anlamına geliyor.

Tarım ve gıda sistemlerinde RAIZ, TERRA ve Blue Transformation gibi girişimlerin ölçeği; kurumsal değer zincirlerinin daha dirençli, izlenebilir ve doğayla uyumlu üretim modellerine geçişini zorunlu kılıyor. Küresel şirketler için bu, çiftçi destek mekanizmalarının güçlendirilmesi, yenilikçi tarım teknolojilerinin teşvik edilmesi ve arazi restorasyonu yatırımlarının iş modeline entegre edilmesi anlamına geliyor.

Okyanus ve mavi ekonomi gündemi, kıyı operasyonlarına sahip sektörlerin risk yönetimi yetkinliklerini geliştirmesini, okyanus bazlı göstergelerin ulusal katkı beyanlarına dâhil edilmesiyle de şirketlerin raporlama süreçlerini genişletmesini gerektiriyor.

Toplumsal katılım, cinsiyet eşitliği ve yerli toplulukların rolü, iklim eyleminin sosyal boyutunun artık opsiyonel değil, kurumsal sürdürülebilirlik stratejilerinin ayrılmaz bir parçası olduğunu gösteriyor. Bu başlık, insan hakları odaklı tedarik zincirleri, kapsayıcı iş modelleri ve topluluk temelli etki ölçümü için yeni standartlar anlamına geliyor.

Müzakere metni etrafındaki tartışmalar, fosil yakıt çıkışı, finansman adaleti ve şeffaflık konularında küresel siyasetin hâlâ zorlu bir eşikte olduğunu gösterse de, COP30’un “Uygulama COP’u” kimliği ile duyurduğu 117 hızlandırılmış çözüm, hükümetler, özel sektör ve sivil toplum iş birliğinde somut eyleme dayalı yeni bir dönem başlattı. Enerji ve sanayiden doğaya, tarımdan şehirlere ve toplumsal kalkınmaya uzanan bu yapısal çerçeve, iş dünyasının dönüşümne yön veren en güçlü işaretlerden biri niteliğinde.

Bu tabloya Türkiye’nin COP31 ev sahipliği ve Avustralya ile mutabakatı eklendiğinde, ülkemiz için hem diplomatik hem ekonomik hem de uygulama odaklı bir kapasite geliştirme alanı doğuyor. Antalya’da yapılacak bir COP31, Türk iş dünyasına sürdürülebilirlik alanında bölgesel liderlik, uluslararası yatırım çekme, AB ile uyumlu dönüşüm politikalarını hızlandırma ve tedarik zincirlerinde yeşil dönüşümü derinleştirme fırsatları sunacaktır.

SKD Türkiye olarak, bu çok boyutlu dönüşümün tüm paydaşlar için uygulanabilir, izlenebilir ve etkin bir yapıya kavuşması adına üyelerimizle birlikte çalışmayı sürdürüyoruz. Doğa pozitif iş modelleri, iklim finansmanı, uyum, tarım-gıda dönüşümü, toplumsal kapsayıcılık ve uygulama bazlı çözümler önümüzdeki dönemin stratejik odağı olacak; biz de bu süreçte, iş dünyasının küresel iklim gündemiyle uyumlu, güçlü ve veri odaklı adımlar atmasına destek vermeye devam edeceğiz.